Stworzony po “The Seasons” w 1566 roku obraz “Census in Bethlehem” w słynnej opowieści biblijnej oznaczał narodziny sztuki, której głównym tematem jest życie ludzi nie w swoim ponadczasowym, jakby uniwersalnym ludzkim aspekcie, ale w społeczeństwie i konkretnie społecznym plan.
Wszystkie obrazy Pietera Bruegla z tego okresu twórczości imponują świadomością autentyczności tego, co się dzieje, a spisek ewangelii w istocie służy jedynie jako przebranie. Ewangelicy zgadzają się, że miejscem narodzin Jezusa jest Betlejem. Musieli sprecyzować to szczególne miasto, ponieważ starotestamentowi prorocy nazywali je miastem, z którego pojawi się Mesjasz.
Według Łukasza Józef i Maria, zanim jeszcze urodzili, mieszkali w Nazarecie. Aby wyjaśnić, w jaki sposób Maria, która miała rodzić, trafiła do Betlejem, Łukasz odnosi się do spisu przeprowadzonego przez dekret cesarza rzymskiego Augusta. Faktem jest, że każdy Żyd musiał wrócić do swojego rodzinnego miasta, aby się zarejestrować.
Betlejem było miastem Dawida, a Józef należał do rodziny Dawida.
Właściwie na zdjęciu Piotra Bruegla Starszego udział w spisie Józefa i Marii jest przedstawiony dość symbolicznie. Obraz “Spis ludności w Betlejem” jest żywym przykładem tego, jak dawni mistrzowie często używali tekstów ewangelicznych, dostosowując je do realiów swojego czasu. Dla Bruegla ten epizod z Ewangelii był okazją do pokazania arbitralności, jaką przewoźnicy władzy naprawili w holenderskich wioskach.
Symbolem tej mocy jest herb Habsburgów, którego rodzaj należał do króla Hiszpanii Filipa II w Holandii. Godło tego rodzaju Bruegla umieszczone na ścianie domu, pod którego dachem znajduje się spis ludności.
Oryginalność interpretacji tej Ewangelii przez Bruegla – podobnie jak w innych jego obrazach – jest taka, że Święta Rodzina całkowicie zniknęła wśród tłumu, który pojawił się w spisie. Taka interpretacja głównych bohaterów i główna akcja tej czy innej historii ewangelicznej jest charakterystyczna dla Bruegla.
Na jego obrazie artysta maluje życie holenderskiej wioski tamtego czasu, a tylko jeden szczegół odszyfrowuje ten obraz jako fabułę ewangeliczną – osioł, na którym jeździ Maryja, nie jest zbyt widoczny, a wół to zwierzęta, które zgodnie z historią Protoewelacji Jakuba powinny być obecne na Boże Narodzenie. Bez tych szczegółów obraz Bruegla można by uznać za scenę rodzajową. Józef, ta drobna postać z Ewangelii, w przeciwieństwie do Maryi, ukazana na całej twarzy, jest przedstawiona z tyłu, tak że duży kapelusz z szerokim rondem całkowicie zakrywa jego twarz.
Aby jednak nie pozostawić wątpliwości, że to Joseph Plotnik, mąż Marii, Bruegel dał mu profesjonalne narzędzie – piłę, tradycyjną cechę Józefa. Bruegel, z jego interpretacją tego spisku, jak w innych przypadkach, jak gdyby twierdził: Chrystus jest tu i teraz, On jest wśród nas, ale nie widzimy Go, gdy On jest na zewnątrz, a nie wewnątrz nas.
Fakt, że artysta Peter Bruegel stworzył pierwsze religijno-historyczne i jednocześnie codzienne obrazy o fabule współczesnego autora i pojawieniu się nie tylko specyficznych dla życia i codziennych, ale także społecznych i społecznych momentów, wyjaśniają wydarzenia historyczne tych lat: czas tworzenia tych dzieł jest początkiem rewolucja holenderska, początek aktywnej walki Holandii z hiszpańskim feudalizmem i katolicyzmem. Od 1566 roku prace Bruegla rozwijają się w najbardziej bezpośrednim związku z tymi wydarzeniami.