Słynne płótno Aleksandra Iwanowa “Pojawienie się Chrystusa dla ludzi” zrobiło ogromne wrażenie na wszystkich, którzy widzieli to na własne oczy. Każdy, kto miał do czynienia z malarstwem, przez długie 20 lat uważnie śledził powstanie obrazu i marzył w przyszłości o napisaniu równie arcydzieła, wypełnionego głębokimi treściami etycznymi. Wśród nich był młody artysta Wasilij Polenow.
Wcielił swoje aspiracje do stworzenia duchowego płótna dramatycznego w monumentalnym dziele “Chrystus i grzesznik”.
Biblijna legenda o spotkaniu Chrystusa z grzesznikiem została przyjęta jako podstawa fabuły wybranej do napisania obrazu. Zgodnie z legendą oskarżono kobietę o grzeszne cudzołóstwo – Jezus został przyprowadzony do świątyni w Jezusie. Ludzie, którzy jej towarzyszyli, zwrócili się do niego z pytaniem, jak postępować z bezbożnymi – w końcu Mojżesz nauczył go kamieniem każdego, kto popełnił ten grzech.
Na co Chrystus odpowiedział: “Jeśli między wami jest bezgrzeszny, to niech rzuci w nią kamieniem”. I nadal pisał, nie wypowiadając innego słowa. Stopniowo ludzie zaczęli się rozpraszać i ani jeden kamień nie został rzucony na kobietę.
Kiedy w świątyni nie było nikogo oprócz nich, Jezus powiedział jej, że tak jak wszyscy inni, nie będzie jej osądzał i pozwolił jej wrócić do domu, nakazując jej nie grzeszyć ponownie.
Malowanie obrazu poprzedzone było dokładnymi pracami przygotowawczymi. Tak więc wymyślone płótno powinno być dość duże – 3,07 m na 5,85 m. W Rosji takie płótna nie zostały zwolnione, więc artysta musiał udać się do Włoch i zamówić tam płótno. Ta podróż nie była ostatnia – Polenow odwiedził Egipt, Palestynę i Syrię więcej niż raz, aby pogłębić wiedzę o zwyczajach, stylu życia i kolorze Judei w czasach Chrystusa. Podczas podróży na Wschód artysta chciał poczuć na sobie atmosferę biblijnych tradycji, a następnie przenieść historycznie autentyczną sytuację na płótno.
W sumie, podczas pracy nad obrazem, Polenov wykonał ponad 150 wstępnych rysunków, szkiców i szkiców, z których niektóre są teraz przechowywane w Państwowym Muzeum Rosyjskim.
Po raz pierwszy artysta zaprezentował swoją twórczość w lutym 1887 r. Na XV wystawie Stowarzyszenia Wędrowców. Zgodnie z pierwotnym planem nazwa obrazu była inna – “Kto z was jest bez grzechu?”. Polenow wierzył, że to zdanie uosabia ideę wybaczania bliźnim miłości i moralnego samodoskonalenia. Ale cenzorzy pozwolili umieścić ten obraz pod zastąpieniem imienia “Chrystus i grzesznik”. Praca jako całość została potępiona przez cenzorów i uznana za szkodliwą dla ludzi.
Ale, co dziwne, płótno zachwyciło cesarza Aleksandra III, który nie tylko pozwolił jej na demonstrację, ale także kupił obraz do swojego muzeum.
Co spowodowało, że obraz był tak gorący i niejednoznaczny? Faktem jest, że Polenov w swojej pracy przełamał kanoniczne tradycje artystycznego obrazu Jezusa. Nie pisał o Bogu, ale o mądrym wędrowcu filozofa, koncentrując się głównie na jego ludzkich cechach. Jezus jest jak najbliżej zwykłego człowieka – przedstawionego siedzącego w spokojnej, lekko znużonej pozie, ubranego w ubrania, które nie wyróżniają się od stroju innych ludzi.
Tło, na którym rozwija się obraz, jest również pozbawione mistycyzmu i odzwierciedla codzienne życie wschodniego miasta. Artysta szukał takiego zrozumienia obrazu, zgodnie z którym Chrystus byłby postrzegany nie jako Bóg, ale jako człowiek o wielkiej duszy. I udało mu się to zrobić.