Niewątpliwie portret Puszkina należy do jednego z pierwszych miejsc w ikonografii poety iw dziełach Tropinina. Pod koniec 1826 roku S. A. Sobolevsky, bliski przyjaciel Puszkina, zwrócił się do Tropinina z propozycją napisania portretu poety. “Sobolevsky był niezadowolony z wygładzonych i pomazhnennych portretów Puszkina, które wtedy pojawiły się, chciał zachować wizerunek poety, tak jak on, jak odwiedzał częściej, i poprosił Tropinina, jednego z najlepszych portrecistów Moskwy, jeśli nie Rosję, by przyciągnął do siebie Puszkina szlafrok, rozczochrany, z cenionym pierścieniem na palcu “- mówi jeden ze współczesnych memoirists ze słów samego Tropinina. To najwyraźniej była oryginalna koncepcja portretu.
Przypadek artysty polegał jedynie na uchwyceniu obrazu Puszkina z całą możliwą dokładnością i prawdziwością, bez zadawania złożonych zadań psychologicznej analizy i ujawniania wewnętrznego obrazu. W szkicu napisanym bezpośrednio z życia Tropinin był najbliższy realizacji życzeń Sobolevskiego. Dał bezpretensjonalny, ale niewątpliwie dość dokładny i podobny obraz Puszkina – “w szlafroku i rozczochrany”, jak prosił Sobolevsky.
Ale w wyglądzie poety było coś, co odróżniało go od zwykłych moskitów, zwykłych modeli Tropininów, że rozwiązanie obrazu nie mogło wejść do już dobrze znanego, zwyczajowego systemu Tropininsky.
Praca nad portretem, w skrócie Tropinin, bardzo daleko od jego pierwotnego zamiaru. Nie oznacza to oczywiście, że odszedł od prawdziwej reprodukcji przyrody. Nie ma wątpliwości, że Puszkin pozował nie tylko do szkicu, ale także do portretu, a odtworzenie żywego wizerunku poety pozostało głównym zadaniem Tropininy.
Podobieństwa w portrecie nie są mniejsze niż w szkicu, ale samo zrozumienie obrazu stało się inne. Z pierwotnego pomysłu pozostały tylko zewnętrzne atrybuty “domowego charakteru” – szata, rozpięty kołnierzyk koszuli, rozczochrane włosy, ale wszystkie te szczegóły otrzymały zupełnie nowe znaczenie: nie są postrzegane jako dowód intymnej łatwości pozowania. ale raczej jako znak “poetyckiego zaburzenia”, z którym sztuka romantyczna tak często łączyła ideę inspiracji.
Tropinin nie napisał “Prywatnego człowieka Puszkina”, jak zapytał go Sobolevsky, ale jako natchniony poeta, łapiąc w swój wygląd wyraz głębokiego wewnętrznego znaczenia i twórczego napięcia. Puszkin jest przedstawiony jako siedzący, w naturalnej i zrelaksowanej pozycji. Prawa ręka, na której widoczne są dwa pierścienie, jest umieszczona na stole z otwartą książką.
Oprócz tej książki w portrecie nie ma akcesoriów związanych z literackim zawodem Puszkina. Ubrany jest w obszerną szatę domową z niebieskimi mankietami, a szyję zawiązuje długi niebieski szalik. Tło i odzież łączą się z ogólnym złocistobrązowym odcieniem, na którym wyróżnia się twarz, podkreślona bielą klapy koszuli – najbardziej intensywne kolorowe miejsce na zdjęciu jest jednocześnie centrum kompozycji.
Artysta nie starał się “upiększyć” twarzy Puszkina i złagodzić anomalii jego rysów; ale w dobrej wierze podążając za naturą, był w stanie odtworzyć i uchwycić jego wysoką duchowość. Współcześni jednogłośnie przyznali w portretach Tropinin nieskazitelne podobieństwo do Puszkina. To prawda, że jeden z krytyków zauważył, że artysta nie przekazał szybkiego spojrzenia poety.
Ale ten zarzut nie jest sprawiedliwy: właśnie w poglądach Puszkina, intensywnych i intencjonalnych, treść charakterystyki portretu jest wyrażana z największą siłą.
Prawdziwa inspiracja błyszczy w szerokich niebieskich oczach poety. Zgodnie z romantycznym planem Tropinin starał się nadać swojemu spojrzeniu wyraz, który przyjął w chwilach kreatywności. W porównaniu z dobrze znanym portretem Puszkina, dzieło Kiprenskiego w Tropininskim portrecie wydaje się bardziej skromne i być może intymne, ale nie jest gorsze od niego ani pod względem ekspresji, ani siły malarskiej.