Obraz „Duch umarłych nie śpi” lub „Duch zmarłych budzi się” pojawił się dzięki opowieści domowej, którą Gauguin, dzięki swojej wyobraźni i talentowi twórczemu, nadał mistyczną formę i pospiesznie ubrał się w formę i kolor.
Kiedyś artysta pozostał w ciemności w stolicy Polinezji Francuskiej, mieście Papeete. Jego młoda żona Tehura czekała na niego w domu. W tym samym czasie Tahitańczykom nie pozwolono wyłączyć światła na noc – zawsze był ogień w lampie naftowej, uświęcający pokój.
W ten sposób wyspiarze byli chronieni przed demonami, które przychodzą w ciemności, a zwłaszcza przed duchami Tupapau.
Ale drzemiący Tehuura nie zauważył, jak kończy się olej w lampie i pokój pogrążył się w całkowitej ciemności. Wracając do domu, Gauguin głośno uderzył w mecz, który niesamowicie przestraszył dziewczynę. W obliczu Gauguina Tehuru ujrzał ducha.
Ta historia przypomniała artystce o głównych nocnych lękach pomysłowych Tahitańczyków, a nowa fabuła tego obrazu dojrzała w jego głowie.
Płótno przedstawia nagą kobietę leżącą na łóżku, skurczoną i spiętą. U stóp rozłożonego łóżka Gauguin przedstawił Tupapau. Jak wygląda ten demon? Dla wyspiarzy, którzy nie mają doświadczenia kulturowego, fantazja malowała demona schematycznie, zgodnie z ich koncepcjami życia.
Tupapau to martwa stara kobieta ubrana na czarno, złowroga i sucha.
Pragnienie dekoracji spowodowało „kolorowanie” złowieszczego nastroju jasnymi wzorami. W powietrzu można zobaczyć wędrujące światła – znak, że duchy nieustannie nas obserwują w nocy.
Samemu mistrzowi bardzo podobało się to płótno, o czym świadczy autoportret z 1893 r., W którym Gauguin przedstawił się na tle tej właśnie pracy.
Początkowo artysta poświęcił to dzieło wierzeniom tahitańskim i nic dziwnego, że pierwszym imieniem tego obrazu jest tahitański. „Manao tupapau”, co w tłumaczeniu oznacza „Wiara, Myśl i Duch” – tak Gauguin nazwał swoją pracę. W tym samym czasie artysta wyjaśnił, że zgodnie z tytułem fabuła może być interpretowana inaczej: albo Tehura myśli o Tupapau, albo Tupapau myśli o Tehurze.
Dziś mistyczne malarstwo jest w Nowym Jorku, w galerii sztuki Albright-Knox.